Phương pháp Tanning là phương pháp tạo màu cho cá đang được nhiều người quan tâm. Nhưng thông qua một bài viết có đầy đủ nội dung và kiến thức để chia sẻ với tất cả mọi người là một việc làm rất khó. Hôm nay Dương Bắc sẽ bỏ qua quy tắc hành văn truyền thống để có được bài viết ngắn nhất (dạng mudule) bằng cách liệt kê và kết hợp các khái niệm để truyền tải nội dung này.
Ánh sáng và màu sắc
Nhờ có ánh sáng, mắt người mới nhận thấy hình dạng và màu sắc của thế giới tự nhiên. Dù cho ánh sáng có mờ nhạt, thì ở đó vẫn có chút ít màu sắc. Ánh sáng mạnh thì màu sắc rõ ràng, rực rỡ. Khi ánh sáng yếu, ví như lúc chạng vạng hay bình minh thì khó phân biệt màu này màu kia. Như vậy, về mặt quang học có thể nói màu sắc là sản phẩm của ánh sáng.
Màu sắc của ánh sáng mà chúng ta nhìn thấy được xác định bởi bước sóng của nó (đo bắng nm – 1 phần tỷ mét), do đó bước sóng này thường được dùng để biểu thị màu của ánh sáng.
Màu sắc của một vật thể thực chất là những bước sóng của ánh sáng bị phản xạ trong khi tất cả các bước sóng khác bị hấp thụ. Thành phần hóa học của vật chất (Cấu tạo của phân tử hoặc tế bào) và vật lý (trạng thái vật chất) sẽ quyết định bước sóng nào được phản xạ và màu sắc vật thể từ đó mà có.
Đèn LED và bước sóng
Đèn LED tạo ra ánh sáng gần như kết hợp, nghĩa là hầu hết ánh sáng đều nằm trên một bước sóng, cho ra màu sắc rất tinh khiết. Hiện nay người ta có thể tạo ra rất nhiều dòng đèn LED. Chúng có màu sắc ánh sáng và bước sóng từ trung tâm hồng ngoại đỏ: 4600nm – 1600 nm cho tới tia bức xạ UV: 380nm – 100nm.
Bức xạ UV là gì?
Bức xạ UV là một dạng năng lượng điện từ. Nó có thể đến từ ánh sáng mặt trời, cũng như các nguồn nhân tạo, chẳng hạn như tia laser, đèn đen, đèn LED… Tia UV được phân loại theo bước sóng: UVA (bước sóng dài ), UVB (bước sóng trung bình) và UVC (bước sóng ngắn nhất).
Những điều cần biết về tia UVA và UVB : Chúng đều là tia có bước sóng ngắn năng lượng cao và đều có khả năng xuyên thấu sâu qua tế bào da trần của tất cả các động vật. Chúng đều gây tổn hại trực tiếp cho ADN, làm tổn thương và gây ra tình trạng lão hóa da và ung thư da (ở động vật có vú)
Tế bào sắc tố
Tế bào sắc tố (Chromatophore) là tế bào có chứa sắc tố ở một số bào quan của nó hoặc là tế bào có khả năng cảm ứng với ánh sáng. Loại tế bào này được tìm thấy ở nhiều loài động vật như lưỡng cư, cá, bò sát, giáp xác, thân mềm và vi khuẩn giúp chúng có khả năng thay đổi màu sắc. Tế bào sắc tố (Chromatophore) có chức năng tương tự tế bào hắc tố (Melanocyte) ở các loài động vật có vú và các loài chim.
Tế bào sắc tố chịu trách nhiệm chính trong việc tạo ra màu của mắt và da ở các loài động vật máu lạnh, chúng được hình thành ở các mào thần kinh trong quá trình phát triển phôi. Các tế bào sắc tố trưởng thành được nhóm lại thành những phân lớp dựa trên di truyền của chúng. Màu của chúng có được (chính xác hơn là sắc) dưới ánh sáng trắng như: Xanthophore (màu vàng), Erythrophore (màu đỏ), Iridophore (màu ánh kim/óng ánh), Leucophore (màu trắng), Melanophore (màu đen/nâu) và Cyanophore (màu xanh).
Những tế bào sắc tố có chứa một lượng lớn sắc tố Pteridine màu vàng được gọi là xanthophore. Còn với các tế bào có chứa các carotenoid màu da cam hoặc đỏ là chủ yếu thì được gọi là Erythrophore.
Kỹ thuật Tanning trong hồ cá cảnh là gì?
Tanning trong tiếng Anh nghĩa là thuộc da – một kiểu tắm nắng nhân tạo. Lợi dụng sự phản ứng của Tế bào sắc tố dưới tác động của các chùm tia UVA /UVB tạo ra kiểu màu sắc tương tự tế bào hắc tố, ngăn cản tia UV và bảo vệ tế bào cơ thể khỏi sự tổn thương sâu cũng như sự lão hóa da vảy. Thông qua đó người ta tạo ra những màu nền mong muốn trên cá cảnh.
Cấu tạo của đèn tanning
Rất nhiều hãng tham gia sản xuất loại đèn tanning , mỗi hãng đầu có công thức và thông số riêng được giấu kín. Nhưng đứng trước qui định luật pháp ở một số nước phát triển, các nhà sản xuất này đã phải từng bước công bố về sự tồn tại của tia UVA/UVB trong bộ đèn này. Ngoài chùm đèn LED phát tia UV bộ đèn còn được cài đặt xen kẽ nhưng bóng đèn LED chứa tia đơn như màu đỏ, tím, vàng… (màu chuyên dụng) và một số bóng đèn LED trắng.
Cách thức đèn tanning vận hành
Đầu tiên, chùm tia UVA/UVB phát ra và phản xạ trong hồ nuôi tác động trực tiếp lên da và thị giác cá. Theo phản ứng sinh học, tế bào sắc tố (dựa theo di truyền) được nhanh chóng hình thành nhằm bảo vệ những tế bào nằm sâu bên trong cơ thể khỏi sự tổn thương (Tương tự cách vận hành của tế bào hắc tố). Số khác chuyển qua trạng thái lão hóa sậm màu.
Khi tế bào sắc tố tích lũy đủ dày nó sẽ phản xạ lại như tia màu đơn sắc tương ứng. Ví dụ, màu vàng sẽ phản xạ với màu vàng tới vàng cam. Màu đỏ sẽ phản xạ lại với các tia đơn màu đỏ, màu tím… tạo ra màu sắc mà ta thấy. Sự bổ sung đèn LED tia đơn sắc tương ứng với màu chủ đạo của cá nuôi (đèn chuyên dụng) chính là cách tối ưu hóa sự cảm nhận của thị giác . Điều dễ nhận biết nhất là ngay cả đồ vật trang trí trong hồ đều có thể phản xạ với tia đơn đèn màu tương ứng (cùng lên màu).
Một bí mật nữa rất ít người biết đó là sự bổ sung thêm một số bóng đèn LED trắng có phổ nằm trong khoảng 6500° – 8000°K. có tác dụng trung hòa màu đơn hay che giấu màu sắc của các tia đơn trong nước . Tạo ra những bóng đèn làm đỏ cá, đỏ phụ kiện nhưng không gây đỏ nước.
Những điều cần lưu ý
Hiện tại chưa có những công bố chính thức về tác hại của phương pháp Tanning trong hồ cá cảnh. Nhưng thông số trên các loại đèn tanning (bắt buộc phải công khai) cho chúng ta thấy nhiều điều. Qua đó đã có những nhóm người nuôi cá công khai tẩy chay nó vì họ coi việc sử dụng có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và việc này được xem như hành động ngược đãi động vật.
- Việc tanning liên tục có thể gây stress – căng thẳng cho cá cảnh, nhất là giai đoạn đầu.
- Sử dụng đèn cặp hông là cách chiếu tia trực tiếp vào cơ thể cá, tuy nhanh mang lại kết quả song cần đề phòng rủi ro đi kèm.
- Nên dừng chiếu đènTanning khi thấy cá luôn có cảm giác bất an hay có hiện tượng rơi rụng vảy , tưa vây đuôi .
- Sử dụng loại đèn trên nóc hồ thường gây ra tình trạng sệ mắt ở cá. Lý do là theo phản xạ sinh học, cá sẽ luôn nhìn xuống để tránh tác động của ánh sáng không phù hợp và tia có hại.
- Cá sẽ nhanh chóng xuống màu khi ngưng sử dụng đèn tanning, với lý do tế bào sắc tố cùa cá sẽ lão hóa và dần dần bị đào thải .
( Bài viết là tài sản của : duongbac.vn mọi chia sẻ xin trích dẫn lại nguồn )
PHẦN THAM KHẢO THÊM
Những loại đèn LED có bước sóng thường được sử dụng trong cuộc sống :
MÀU ĐỎ: 700nm – Đỏ đậm . 660nm – Đỏ . 645nm – Đỏ tươi . 630nm – “He-Ne Laser” đỏ . 620nm – Đỏ cam .
ĐỎ CAM: 615nm – Màu đỏ cam . 610nm – Cam . 605nm – Hổ phách
MÀU VÀNG: 590nm – “Natri” màu vàng . 585nm – Vàng .. 575nm – Vàng chanh / xanh lục
MÀU XANH LÁ:. 570nm – xanh chanh . 555nm – Xanh chanh hơi xanh . 550nm – Xanh ngọc lục bảo . 525nm – Xanh thuần khiết
XANH CHÀM : 505nm – Xanh lam. 500nm – Màu lục lam . 495nm – Xanh da trời
MÀU XANH DA TRỜI: 475nm – Xanh lam. 470nm – 460nm Màu xanh sáng . 450nm – Màu xanh thuần khiết
XANH-TÍM :444nm – Xanh đậm . 430nm – Tím xanh
MÀU TÍM: :405nm – Tím tinh khiết . 400nm – Tím đậm
GẦN CỰC TÍM: 395nm – Màu tím đậm pha chút đỏ nhẹ.
SIÊU TÍM (UV/A):< 370nm – Gần như vô hình, có thể xuất hiện màu tím xỉn, đậm khi lọc bằng kính Wood.
TRẮNG : Đèn LED trắng có nhiều màu từ trắng vàng đến trắng tía. Dải màu dễ nhận thấy nhất thường nằm ở trung tâm chùm tia và thường có màu hơi xanh, được bao quanh bởi màu trắng “tinh khiết”. Nhiệt độ màu của các loại đèn LED trắng phổ biến nằm trong khoảng từ thấp 4000°s đến gần 12000°K, trong đó đèn LED trắng phổ biến nhất nằm trong phạm vi 6500° – 8000°K. “Ánh sáng ban ngày” cho mục đích chụp ảnh là 5600°K. Hầu hết các bóng đèn sợi đốt trong nước hầu như không đạt được 2500°K.
