TRÙNG ĐÔNG LẠNH ( TRÙN HUYẾT )

Trùn chỉ đông lạnh thực ra là ấu trùng của loài muỗi Chironomid được đông lạnhVậy Chironomid là con gì ?

Trong các ngày 20, 22, 24 tháng 8/2005 nguồn thông tin đại chúng có đề cập con Chironomid được nhập từ Ucraina như một sự tiếp thị thức ăn cho cá cảnh. Cán bộ chuyên môn ban đầu nhận định là muỗi, sau đó lại cho rằng đó là một loài ruồi lạ. Có lẽ do liên tưởng đến ốc bươu vàng, cây mai dương – những sinh vật nhập nội gây hại, có thể có nhiều người cảnh giác hoặc lo ngại. Xin có một số thông tin đến bạn đọc.

Chironomid có lẽ được phiên âm từ tiếng Nga (rất giống với tiếng Ucraina) và bắt buồn từ chữ La tinh Chironomidae. Chironomidae là tên la tinh của họ Muỗi lắc. Xin lưu ý: những muỗi hút máu người và truyền bệnh như Culex, Aides, Anopheles thuộc họ Culicidae. Còn các loài ruồi khác nhau như ruồi nhà, ruồi hoa quả, ruồi giấm lại thuộc các họ Muscidae, Tephritidae, Drosophilidae. Tiếng Anh gọi muỗi lắc là midge, muỗi là mosquito và ruồi là fly.

Tất cả các loài ruồi, muỗi, muỗi lắc thuộc các họ khác nhau nhưng đều trong bộ Hai cánh Diptera, lớp Côn trùng Insecta hay còn gọi là lớp sáu chân Hexapoda, ngành Chân khớp Arthropoda, động vật không xương sống Invertebrata.

Loài điển hình của họ Chironomidae là muỗi lắc Chironomus plumosus. Chữ plumosus dùng để chỉ hai túm lông trên đầu thành trùng. Muỗi lắc đẻ trứng vào nước. Ấu trùng của muỗi lắc sống ở đáy bùn giàu chất hữu cơ. Muỗi lắc không thích – hút máu người. Sách Biology of the Invertebrates (Sinh học động vật không xương sống) của Jan A. Pechenik (2000), Nhà XB McGraw – Hill, ở trang 389 viết: “họ Chironomidae (Midges) có khoảng 5000 loài, ở khắp nơi, không chích – đốt (nonbiting) là côn trùng biết bay, ấu trùng thường sống dưới nước”.

Ở đáy bùn, ấu trùng muỗi lắc dùng chất dịch từ tuyến nước bọt kết những hạt bùn thành cái ống và sống trong cái “áo” hình ống ấy; đầu nhô ra ngoài, đào vào bùn tìm thức ăn là những mảnh chất hữu cơ đang phân hủy. Cùng với bề mặt của toàn thân, phần đuôi có những sợi nhỏ là mang để hô hấp. Khi không bắt mồi, thân ấu trùng thực hiện những động tác hình sóng để đảo nước quanh thân, tăng hàm lượng dưỡng khí. Nó có cái tên Việt Nam Muỗi lắc là vì thế. Ấu trùng muỗi lắc màu đỏ tươi, giàu hemoglobin – huyết sắc tố giúp nó hấp thụ oxi trong điều kiện của đáy bùn. Do đó, trong một số sách hướng dẫn nuôi cá cảnh, ấu trùng muỗi lắc được gọi bằng tiếng Anh là bloodworm (trùng máu). Trong các tiệm cá cảnh ở nước ngoài, ấu trùng muỗi lắc được bán dưới dạng tươi sống và dạng được đông lạnh.

Trong sách “Thức ăn tự nhiên của cá” Nhà XB Nông nghiệp, 1995, Trần Văn Vỹ viết: “… chính số lượng và chất lượng của ấu trùng muỗi lắc có ảnh hưởng quyết định đến năng suất cá tự nhiên ở những ao nuôi cá chép và các loại cá ăn đáy khác. Vì vậy người ta nghĩ ngay đến việc nuôi chủ động ấu trùng muỗi lắc Chironomus – vì đây là loài thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao và các loài cá ăn đáy đều ưa thích (chú ý: muỗi lắc Chironomus hoàn toàn không đốt người, khác với các loài muỗi cần tiêu diệt là Culex, Anopheles …)”.

Như thế là đã rõ, muỗi lắc Chironomus sp., không nguy hiểm, ngược lại ấu trùng của nó là thức ăn bổ dưỡng và ưa thích cho cá, kể cả các loài cá cảnh. Người viết bài này đã nhìn thấy ấu trùng muỗi lắc không những ở miền Bắc mà cả ở các tỉnh miền Trung, ít nhất là đến các vùng nước ngọt của Nha Trang.

Muỗi lắc được nuôi ở các nước cộng hòa liên bang thuộc Liên Xô trước đây để lấy ấu trùng làm thức ăn bổ dưỡng và ưa thích cho cá. Tại Việt Nam, loài phổ biến nhất ở đồng bằng miền Bắc cũng là loại Chironomus plumosus. Bà Ng.Th.K.Ng. hiện là cán bộ giảng dạy khoa Thủy sản ĐH Cần Thơ đã nghỉ hưu, từng là cán bộ Nghiên cứu Cá nước ngọt Đình Bảng trước đây (tiền thân của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I hiện nay) là người có nhiều năm (1968-1972) nghiên cứu sinh học và gây nuôi Muỗi lắc và ấu trùng phục vụ nghề cá.

Như vậy, để trả lời câu hỏi ở đầu bài viết, có thể nghĩ rằng Chironomid là tên gọi được phiên âm từ tiếng Nga của Chironomus sp., một loài muỗi lắc vô hại. Giống muỗi lắc cũng có ở Việt Nam và ấu trùng của nó có giá trị dinh dưỡng cao và ưa thích cho một số loài cá.